MÜDDESSİR SÛRESİ
يَٓا اَيُّهَا الْمُدَّثِّرُۙ
1. Ey Müddessir!
Müddessir, ‘tedessera’ fiilinden türemiştir. Alta alınan şey demektir. Buradaki mana kabuğuna çekilerek pasif kalmadır.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
قُمْ فَاَنْذِرْۙ
2. Kalk,artık uyar!
Bu ayet ile risaret görevi başlamıştır. Müzemmil sûresinde emredilen tertîl ile okunan Kuran'ın zekâtı onu tebliğ ederek insanları uyarmaktır.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
وَرَبَّكَ فَكَبِّرْۙ
3. Ve Rabbini tekbir et!
Tekbir etmek, O’nun büyüklüğünü ve yüceliğini duyurmaktır.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
وَثِيَابَكَ فَطَهِّرْۙ
4. Ve elbiseni temiz tut!
Buradaki emir, vahyi insanlara ulaştırırken ilk izlenimin olumlu, kılık-kıyafetin bu önemli göreve uygun, temiz ve tertipli olması amacına yöneliktir.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
وَالرُّجْزَ فَاهْجُرْۙ
5. Ve bütün pislikten uzak dur!
Ricz, maddî ve manevî her türlü pisliği ifade eder. Aklı kullanmamanın sonucu olarak Yunus:100 ve müşriklerin düştüğü manevi pislik Tevbe 28 ile ifade edilmiştir.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
وَلَا تَمْنُنْ تَسْتَكْثِرُۙ
6. Ve minnet altında bırakarak çok görme!
İnsanları vahiy ile buluşturmak çok büyük bir iyiliktir.Bu iyilikte dünyevî bir karşılık beklemenin ve insanları minnet altında bırakmanın yanlışlığı ifade edilmiştir.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
وَلِرَبِّكَ فَاصْبِرْۜ
7. Ve Rabbin için sabret!
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
فَاِذَا نُقِرَ فِي النَّاقُورِۙ
8. Artık sûra üfürüldüğünde,
Nakûr; nüzul ortamında boynuzdan yapılmış ve güçlü bir ses çıkaran boruya verilen isimdir. Burada ölülerin diriltilmesi manasında bir teşbih yapılmıştır. Dünyada uyarılara kulak asmayıp gaflet uykusundan uyanmayanlar, ahirette zorunlu bir kalkışla uyanırlar, ancak iş işten geçmiş olur.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
فَذٰلِكَ يَوْمَئِذٍ يَوْمٌ عَس۪يرٌۙ
9. İşte o gün, zorlu bir gündür!
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
عَلَى الْكَافِر۪ينَ غَيْرُ يَس۪يرٍ
10. Kafirler için hiç de kolay değildir!
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ذَرْن۪ي وَمَنْ خَلَقْتُ وَح۪يدًاۙ
11. Tek başına yarattığım kişiyi Bana bırak!
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
وَجَعَلْتُ لَهُ مَالًا مَمْدُودًاۙ
12. Ona pek çok mal verdim.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
وَبَن۪ينَ شُهُودًاۙ
13. Göz önünde oğullar
Oğul; kişinin kendi çocuklarını ifade ettiği gibi çevresi ve nüfûzunu da ifade eder.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
وَمَهَّدْتُ لَهُ تَمْه۪يدًاۙ
14. Ona nimetleri bol bol verdim.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ثُمَّ يَطْمَعُ اَنْ اَز۪يدَۙ
15. Sonra daha da artırmamı umar.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
كَلَّاۜ اِنَّهُ كَانَ لِاٰيَاتِنَا عَن۪يدًاۜ
16. Hayır; çünkü o, ayetlerimize karşı inatçıydı.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
سَاُرْهِقُهُ صَعُودًاۜ
17. Onu sarp bir yokuşa süreceğim.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
اِنَّهُ فَكَّرَ وَقَدَّرَۙ
18. Muhakkak ki o fikretti ve takdir etti!
Fikir, Kur'an'da sadece bu ayetlerde kullanılır. Sığ ve olumsuz zannî düşünmeyi ifade eder.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
فَقُتِلَ كَيْفَ قَدَّرَۙ
19. Canı çıkası, nasıl da ölçüp biçti!
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ثُمَّ قُتِلَ كَيْفَ قَدَّرَۙ
20. Sonra yine canı çıkası nasıl da ölçüp biçti.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ثُمَّ نَظَرَۙ
21. Sonra baktı.
Nazar, bakmaktır. Burada çevreyi süzme, ortamı gözden geçirip toplumsal tavrı gözlemek anlamındadır.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ثُمَّ عَبَسَ وَبَسَرَۙ
22. Sonra da kaşlarını çattı, yüzünü ekşitti.
Abese sûresinin girişindeki tip ile burada anlatılan tipin aynı kişi olma ihtimali çok yüksektir.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ثُمَّ اَدْبَرَ وَاسْتَكْبَرَۙ
23. Sonra da arkasını döndü ve kibirlendi.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
فَقَالَ اِنْ هٰذَٓا اِلَّا سِحْرٌ يُؤْثَرُۙ
24. Sonunda dedi ki: 'Bu, yalnızca aktarılan bir sihirdir!'
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
اِنْ هٰذَٓا اِلَّا قَوْلُ الْبَشَرِۜ
25. Bu olsa olsa, ancak bir beşer sözüdür.
Beşer, bir şeyin ortaya çıkması, görünür hâle gelmesidir. Aynı kökten gelen "beşere", deri ve üste görünen tabakadır. Ayette ölümlü bir bedenin ürettiği, ilahî olmayan ilkel bir söz manasında beşer sözcüğü kullanılmıştır. Bir aşağılama içerir. İnsan da, beşer gibi Arapça bir kelimedir. Ancak insan, beşerî alt yapının üzerinde oluşan bir kimliktir. Yeryüzünün halifesi olma potansiyeline âtıfla; ünsiyet kuran,medenî, sosyal, varlık manasındadır.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
سَاُصْل۪يهِ سَقَرَ
26. Onu Sekar'a yaslayacağım.
Sekar’ın ne olduğu aşağıdaki 3 ayet ile açıklanacaktır. Sonra ‘’Sekar’’ ile alâkalı bir spekülasyon aktarılıp hakîkî sive maksadı öğretilecektir.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
وَمَٓا اَدْرٰيكَ مَا سَقَرُۜ
27. Bilir misin nedir Sekar?
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
لَا تُبْق۪ي وَلَا تَذَرُۚ
28. Ne bırakır ve ne de terk eder.
Ne hayatta bırakır ne de ölüme terk eder. Yani orada bir yaşam olmadığı gibi ölüm gibi bir kurtuluş da yoktur.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
لَوَّاحَةٌ لِلْبَشَرِۚ
29. Bedeni ne hale getirdiğini gösterir.
Sekar ateşinin bir özelliği, beşer aşamasından insan ve insan-ı kâmile yükselememenin oluşturduğu hâli bir ayna gibi göstermesidir.Dünyadaki tüm aynalar zâhirî/beşerî yanımızı gösterir. Hiçbir levha/ayna insanın manevî yanını ne hâle getirdiğini gösteremez. Ayrıca dünyadaki hatalara karşı sekar, bir ser levha manasında da zikredilmiş olabilir.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
عَلَيْهَا تِسْعَةَ عَشَرَۜ
30. Üzerinde on dokuz!
Ayetteki ‘’Üzerinde on dokuz!’’ ifadesi, vahyin indiği dönemde ehli kitap kaynaklı asılsız bir iddia olarak görülmektedir. Bir sonraki ayette bu muhafızların sadece melekler olduğu ve sayılarını da sadece Allah'ın bileceği ifadeleriyle, genelde binlerce yıllık geçmişe sahip insanlığın, özelde ehli kitabın ürettiği bu anlamsız iddianın reddedildiği anlaşılmaktadır. Ashabı kehf ile Harut ve Marut kıssasında da böyle bir uslûp göze çarpmaktadır. Ashabı kehf’in 300-309 yıl mağarada kaldıklarına dair zan gibi Bkz. Kehf:25-26, Bakara:102-103
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
وَمَا جَعَلْنَٓا اَصْحَابَ النَّارِ اِلَّا مَلٰٓئِكَةًۖ وَمَا جَعَلْنَا عِدَّتَهُمْ اِلَّا فِتْنَةًلِلَّذ۪ينَ كَفَرُواۙ لِيَسْتَيْقِنَ الَّذ۪ينَ اُو۫تُوا الْكِتَابَ وَيَزْدَادَ الَّذ۪ينَ اٰمَنُٓواا۪يمَانًا وَلَا يَرْتَابَ الَّذ۪ينَ اُو۫تُوا الْكِتَابَ وَالْمُؤْمِنُونَۙ وَلِيَقُولَ الَّذ۪ينَ ف۪يقُلُوبِهِمْ مَرَضٌ وَالْكَافِرُونَ مَاذَٓا اَرَادَ اللّٰهُ بِهٰذَا مَثَلًاۜ كَذٰلِكَ يُضِلُّ اللّٰهُمَنْ يَشَٓاءُ وَيَهْد۪ي مَنْ يَشَٓاءُۜ وَمَا يَعْلَمُ جُنُودَ رَبِّكَ اِلَّا هُوَۜ وَمَا هِيَ اِلَّاذِكْرٰى لِلْبَشَرِ۟
31. Biz ateşin sahiplerini sadece melekler kıldık.1 Sayılarını da, hakikatin üstünü örtenlere bir imtihan yaptık ki,2 kendilerine kitap verilenler kesin olarak bilsinler, iman edenlerin imanı artsın 3 ve de kalplerinde maraz bulunanlar ve kâfirler desinler ki “Allah, bu misalle ne murad etti? 4 Allah dileyeni böyle saptırır, dileyeni de doğru yola ulaştırır. 5 Rabbinin ordularını kendisinden başka kimse bilemez 6 ve bunlar beşerler için sadece bir öğüttür. 7
1-“Ashâbenen nâri” ifadesi, ateş sahipleri manasına gelmektedir. Ashap, sahip kökündendir.Fil ashabı veya Ashabı kehf örneklerinde olduğu gibi. Zaten Zuhruf 77'de ateşin görevlilerine Rabbimiz mâlik/sahip demiştir. Melek, mâlik, mülk, memlük gibi kelimelerin türediği "m-l-k" kökü kuvvet ve güç manasındadır. Meleğin çoğulu melâikedir. Vahyi getirmekle, ölüm ve azap ile görevlendirilmiş melekler Rabbimizin ordularındandır. Bunların sayıları, şekil ve şemaili bizlere gayptır ve onları yalnız Allah bilir.
2-Bu tür sayıların müminler için bir ehemmiyetinin olmadığı, kâfirler için ise bir fitne olarak kullanıldığı belirtilmiştir.
3-Kitap verilenlerin zamanla bozulmuş ahiret inançlarının doğru bilgi ile düzeltilmesindeki önem, imanın artması olarak ifade edilmektedir. Rabbimiz cehennem ile alâkalı Kur'an'da verdiği misallerin amacını açıklamaktadır. Bu amaç, cehennemi ve ölümü yakîn olarak hissetmek ve şüpheden kurtulmaktır. Biz de bu hâli sağlamayan örneklerin, rakamların bir hikmetinin olmadığı zımnen belirtilmiştir.
4-Allah,kabbalacılık ile rakamlara yüklenen manalar efsanesini bir imtihan vesilesi olarak kullanmıştır. Ehliki tabın inandığı rakamcılık/kabbalacılığın anlamsızlığına işaret edilmiş olabilir.
5-‘’Yehdi/yudillu men yeşa’’ibarelerindeki men ile birlikte gelen yeşâ’ iki özneyi görür. Nihai manada hidayeti Allah verir, ancak bunu kulun istemesi ve hak etmesi gerekir. Bu çift yönlü süreç ‘’yeşa’’ fiili ile ifade edilmiştir. Ancak klasik meallerin hemen hemen tamamında kulun dilemesi önemsenmeyerek Allah’ın dilemesi şeklinde meallendirilmiştir. Böyle bir meallendirme ile, Allah’ın kulları için dalâleti,azgınlığı dilediği gibi bir mana çıkar ki, bu İblis’in Allah için söylediği biri ftiradır. Bkz. Araf:16 (İblis): “Bundan sonra, beni azdırman sebebiyle…
6-Ayetin bu cümlesi, 19 sayısının anlamsızlığını ortaya koyan en önemli delildir.
7-Beşer,hamlıktan kurtulup insanlık mertebesine, bir adı ruh olan vahiyle/zikirle yükselebilir.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
كَلَّا وَالْقَمَرِۙ
32. Hayır, and olsun Ay'a!
Aya yemin, ayın şâhitliğidir.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
وَالَّيْلِ اِذْ اَدْبَرَۙ
33. Dönüp gittiğinde geceye,
Cahiliye gecesi bitmektedir. Sebebi, Kadir Gecesi’nde bir adı nûr olan vahyin doğmaya başlamasıdır. (Bkz. Kadir sûresi)
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
وَالصُّبْحِ اِذَٓا اَسْفَرَۙ
34. Ağardığında sabaha,
Nüzûlde, inen bu ilk ayetler hakikatin sabahının olacağını müjdeler.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
اِنَّهَا لَاِحْدَى الْكُبَرِۙ
35. Gerçekten o, büyüklerden biridir.
Sekarın ve doğru cehennem inancının anlatıldığı bu ‘’kitap’’,insan olup ilerlemek isteyen beşerler için büyük ve önemli bir uyarıdır.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
نَذ۪يرًا لِلْبَشَرِۙ
36. Beşerler için bir uyarıcıdır.
Vahiy; şifre için değil, sadece insanı beşerlikten ileri bir mertebeye ilerletmek için gönderilmiş bir uyarı ve öğüttür.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
لِمَنْ شَٓاءَ مِنْكُمْ اَنْ يَتَقَدَّمَ اَوْ يَتَاَخَّرَۜ
37. İçinizden ileri gitmek ve geri kalmak isteyen kimseler için.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ رَه۪ينَةٌۙ
38. Her nefis, kazanmakta olduklarına karşılık olmak üzere bir rehinedir.
Dalâlet ve ceza yalnızca yapılan yanlış tercihlerin karşılığı iken, iyilere verilen ödül amellerin kat be kat fazlasıdır ve büyük bir lütuftur.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
اِلَّٓا اَصْحَابَ الْيَم۪ينِۜۛ
39. Ancak sözüne sahip olanlar,
Ashâbe’l-yemîn, yemin sahipleri demektir. En büyük yemin/söz kulluk sözüdür. Kulluk sözüne/yeminine riayet edenlerin ödülü cennetlerdir.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
ف۪ي جَنَّاتٍۜۛ يَتَسَٓاءَلُونَۙ
40. Onlar cennetlerdedirler, birbirlerine sorarlar.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
عَنِ الْمُجْرِم۪ينَۙ
41. Mücrimler den.
Sözlükte kesmek ve suç işlemek manasında cürüm kökünden türemiş bir sıfattır. Buradaki çoğul kullanım ve ayetin devamı bu suçun bir defaya mahsus olmadığı ve sürekli işlenerek hayat tarzı haline dönüştüğünü göstermektedir.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
مَا سَلَكَكُمْ ف۪ي سَقَرَ
42. "Sizi Sekar'a sürükleyen nedir?"
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
قَالُوا لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلّ۪ينَۙ
43. Dediler ki: Biz "Musallîn" değildik.
Musallîn; Allah'ın değerlerine sahip çıkıp destek olanlar, Allah'a yönelenler manasındadır. Zıddı ile kullanımı Kıyamet sûresi 31-32. ayetlerinde sallâ/yöneldi - tevellâ/yüz çevirdi şeklinde formülize edilmiştir.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
وَلَمْ نَكُ نُطْعِمُ الْمِسْك۪ينَۙ
44. Miskini doyurmazdık.
Miskin; suskun, sakin, dışardan bakıldığında durumu iyi zannedilen; ancak geçinemeyendir. Allah'ın değerlerinden yana olmamak,miskinleri fark etmeyip önemsememekle sonuçlanıyor.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
وَكُنَّا نَخُوضُ مَعَ الْخَٓائِض۪ينَۙ
45. Ve biz bâtıla dalanlarla beraber bâtıla dalardık.
Dünyevî ve uhrevî bir fayda sağlamayan, boş ve yararsız şeylerle uğraşmak bâtıla dalmaktır. Mu'minûn sûresi 3. ayet olması gerekeni şöyle ifade eder: "Ve onlar, boş şeylerden yüz çevirenlerdir."
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
وَكُنَّا نُكَذِّبُ بِيَوْمِ الدّ۪ينِۙ
46. Ve biz din gününü önemsemezdik.
“Deyn” borç demektir. Din kelimesi, deyn kökünden türemiştir. Din, Allah’a olan borcu; deyn, insanlara olan borcu ifade eder. Bu borçluluk bilinci kişinin hayatını, öncelediklerini ve ertelediklerini değiştirmektedir. Din sadece inanca tekâbül eden bir kavram olmaktan öte insanın tercihlerini değiştiren bir yaşam tarzıdır. Din günü bize emanet olarak verilenlerden hesaba çekileceğimiz kıyam günüdür.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
حَتّٰٓى اَتٰينَا الْيَق۪ينُۜ
47. Sonunda yakîn gelip bize çattı.
Yakîn, bir şeyi vakıaya mutabık olarak doğru ve şeksiz bilmektir. Buradaki maksat, Tekasur sûresindeki cehennemi aynelyakîn olarak görmeden ilmelyakîni kazandırabilmektir.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
فَمَا تَنْفَعُهُمْ شَفَاعَةُ الشَّافِع۪ينَۜ
48. Artık şefaat edenlerin şefaati onlara fayda sağlamaz.
Arapça‘da ‘’çift’’ anlamına ‘’şef’’ (شفع) kökünden'bir şeyi ikileme veya çiftleme' anlamına gelir. Geniş anlamında ise 'bir işte başka bir kişinin yardımını, aracılığını isteme'dir. Burada dünyevi aracılıkların ve kayırmaların din gününde kesinlikle olmayacağı hatırlatılır.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
فَمَا لَهُمْ عَنِ التَّذْكِرَةِ مُعْرِض۪ينَۙ
49. Ne oluyor onlara ki öğütten yüz çeviriyorlar?
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
كَاَنَّهُمْ حُمُرٌ مُسْتَنْفِرَةٌۙ
50. Sanki ürkmüş zebralar gibi,
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
فَرَّتْ مِنْ قَسْوَرَةٍۜ
51. Arslan’dan kaçan.
Zebralar kendilerine yaklaşanın dost veya düşman olduğunu anlamazlar ve sürü psikolojisiyle hareket ederler. Bu güdü onları korur, ancak vahyin uzattığı hakikat elini düşman zannetmek, beşerî güdüleri yönetmesi gereken insana yakışmaz.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
بَلْ يُر۪يدُ كُلُّ امْرِئٍ مِنْهُمْ اَنْ يُؤْتٰى صُحُفًا مُنَشَّرَةًۙ
52. Yok,onların her biri kendileri için yazılmış sayfalar verilmesini ister.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
كَلَّاۜ بَلْ لَا يَخَافُونَ الْاٰخِرَةَۜ
53. Hayır,doğrusu onlar, âhiretten korkmuyorlar.
Müminler için bilgiye dayalı korku manasında haşyet kullanılırken buradaki tip için bilgisizliğe dayalı korku demek olan "hâvf"ifadesi seçilmiştir. Bu kullanımlardaki incelikler Kuran’ın belagati gereğidir.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
كَلَّٓا اِنَّهُ تَذْكِرَةٌۚ
54. Hayır,gerçekten o bir öğüttür.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
فَمَنْ شَٓاءَ ذَكَرَهُۜ
55. Artık dileyen ondan öğüt alır.
Allah'ın dileği gönderdiği vahiyle kullarının öğüt alıp takva sahibi olmaları ve bağışlanmayı hak etmeleridir.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
وَمَا يَذْكُرُونَ اِلَّٓا اَنْ يَشَٓاءَ اللّٰهُۜ هُوَ اَهْلُ التَّقْوٰى وَاَهْلُ الْمَغْفِرَةِ
56. Allah dilemeseydi onlar öğüt alamazlardı. O, takva ehli ve mağfiret ehlidir.
------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
|